Eerst een paar jaar op de wachtlijst, zonder te weten wanneer je aan de beurt bent, daarna een serie gesprekken voeren om te bepalen wat je nodig hebt om je goed te voelen in je lijf en dan pas kunnen beginnen met bijvoorbeeld hormoonbehandelingen, eventueel gevolgd door chirurgische ingrepen. Transpersonen die mogelijk van geslacht willen veranderen, hebben een lange weg te gaan.

Veel te lang, vindt Trans Zorg Nu, een platform dat een einde wil maken aan de wachtlijsten voor transgenders. Na Den Haag, Amsterdam en Utrecht is het zondag de beurt aan Nijmegen om een demonstratie te houden. Die is met name gericht op het Radboudumc waar een van de landelijke expertisecentra is gevestigd.

Depressief

,,Het is schrijnend als iemand weet wat hij of zij wil maar jaren moet wachten, terwijl het acuut voelt. Ik ken mensen die het niet meer trekken, die hun toevlucht zoeken tot het illegale circuit om met hormoonbehandelingen te kunnen beginnen. Ook worden mensen depressief of zelfs suïcidaal door het lange wachten”, zegt Moni Zwitserloot, woordvoerder van de Nijmeegse organisatie. ,,Zeker mensen die wat ouder zijn en bij wie duidelijk is wat ze willen, zouden ook via de huisarts geholpen moeten kunnen worden. Nu moet je oneindig wachten bij de genderpoli’s. Dat geeft een gevoel van machteloosheid.”

Trans Zorg Nu Nijmegen pleit voor veel meer zelfbeschikking bij het stellen van de diagnose. Ze willen een einde aan de, in hun ogen, ‘betuttelende behandelprotocollen en poortwachters’. Met name de toegang tot hormoonbehandelingen zou volgens het platform vereenvoudigd moeten worden. Dat zou de wachtlijsten aanzienlijk bekorten, stelt de organisatie.

Wachtlijsten

Het Radboudumc erkent dat de wachtlijsten veel te lang zijn geworden – in Nijmegen inmiddels 110 tot 120 weken. ,,Dat is schrijnend en frustrerend”, zegt kinderarts-endocrinoloog Hedi Claahsen, coördinator van het Radboud Expertisecentrum Geslacht & Gender. ,,Toen we in 2020 begonnen, was de wachttijd zes maanden. Terwijl we veel meer mensen zien – een paar honderd nieuwe patiënten per jaar – blijven de wachtlijsten groeien. We weten niet goed waardoor dat komt.”

De wachtlijstproblematiek speelt landelijk en heeft ook te maken met de toegenomen vraag naar gendergerelateerde zorg. ,,Momenteel wordt breed onderzocht hoe dat komt en hoe we de wachtlijsten kunnen aanpakken. Eind dit jaar verwachten we daarvan de uitkomsten. Dan kunnen we hopelijk stappen nemen”, zegt Claahsen.

Toewijding

Maar wat volgens haar géén optie is, is het inkorten van het diagnosetraject. ,,We laten ons niet onder druk zetten door de wachtlijsten. Als we meer patiënten in minder tijd zouden zien, tast je de kwaliteit aan. Ons team werkt enorm toegewijd en begeleidt de patiënten met passie. Daar heeft iedereen recht op, en dat kun je dus niet met een eenvoudig briefje afdoen”, legt ze uit.

,,Het gaat om complexe zorg aan een heel diverse groep mensen. Er zijn zoveel verschillende hulpvragen én antwoorden. Dat vraagt om veel begeleiding en de ruimte om te verkennen wat jij nodig hebt om je goed te voelen. De gendervragen waar mensen mee komen, raken aan het diepste van hun identiteit, het is heel persoonlijk. Dat kun je niet in standaardprocedures vatten. Patiënten die bij ons in behandeling zijn, waarderen het ook sterk dat we al die gesprekken voeren.”

Een deel van de patiënten kiest uiteindelijk voor een volledige geslachtsverandering, voor een grote groep zijn andere oplossingen afdoende. Claahsen wijst er ook op dat behandelingen met hormonen of chirurgische ingrepen onomkeerbaar zijn en gepaard kunnen gaan met lange termijn complicaties. ,,Je moet dus heel voorzichtig en zorgvuldig zijn met zulke beslissingen. Zeker bij jongeren weten we ook nog niet wat de effecten op lange termijn zijn van hormoonbehandelingen. Er zijn ook risico’s en nadelen, zoals de invloed op de vruchtbaarheid. Die moet je goed met elkaar bespreken en afwegen, en dat kost dus tijd.”

Ondertussen kijkt het Radboudumc samen met andere organisaties wel of het mogelijk is iets te doen voor de mensen op de wachtlijst. ,,Wellicht kunnen we hen al wel op een andere manier ondersteunen en coachen.”

Trans Zorg Nu hoopt dat een paar honderd mensen zondag om 14.00 uur naar de Grote Markt in Nijmegen komen, waar meerdere sprekers de problematiek van de lange wachttijden aankaarten.