‘Ik wil niet stiekem in een hoekje blijven zitten’

VIDEOZe was een van de eerste transgender raadsleden in Nederland en nu treedt Lilian Haak (56) uit Apeldoorn ook als boegbeeld naar buiten voor haar werkgever, de politie. ,,Veel transgenders hebben het moeilijk. Ik steek mijn nek uit zodat ik er voor anderen kan zijn.”

Een zelfbewuste vrouw komt de verslaggever ophalen in de hal van het hoofdbureau van de politie Oost-Nederland in Apeldoorn. Zwarte kleding, oorbellen, een hakje en hoogblond haar waar ze af en toe haar hand doorheen haalt. Ze voelt zich nu op-en-top vrouw, maar de weg naar het vrouw-zijn verliep niet bepaald over rozen. ,,Een paar jaar geleden had ik niet gedacht dat ik mijn transitie nog zou kunnen afmaken.’’

Braldt Haak

Lilian is in een eerder leven Braldt Haak. Een stoere man die trouwt en een gezin sticht, die naar de Koninklijke Militaire Academie gaat, militair parachutist wordt en later overstapt naar de politie. Hij wordt docent aan de Politieacademie en daarna beleidsadviseur informatiebeveiliging.

Zo goed als het werk bij de politie bij hem past, zo ongelukkig voelt Braldt zich in het mannenlichaam. Na jarenlang de vrouwelijke gevoelens te hebben onderdrukt, besluit hij als de kinderen volwassen zijn toch de stap te zetten naar het andere geslacht. Braldt Haak wordt Lilian Haak. Ze stelt zich verkiesbaar voor de Apeldoornse gemeenteraad en wordt als raadslid verkozen bij de verkiezingen in het voorjaar van 2018.

Afbreken

Trots is ze om een van de eerste transgender raadsleden van Nederland te zijn, ze droomt al van een volgende stap: naar de Tweede Kamer. Maar in de loop van datzelfde jaar komt er een forse kink in de kabel. ,,Gezondheidsproblemen maakten dat ik mijn transitie moest afbreken. Ik moest stoppen met de medicatie en de prioriteit geven aan mijn gezondheid, mijn fysieke gezondheid welteverstaan.’’

Dus ja, Lilian werd weer Braldt. Ik had niet gedacht dat het geluk er voor mij nog in zou zitten

Mentaal was het een ander verhaal: ,,Want door het stoppen met de hormonen kwamen ook mijn mannelijke kenmerken terug. Zo kreeg ik weer borsthaar. Heel verwarrend, ik zag geen andere optie dan terug te keren naar mijn mannelijke identiteit. Dus ja, Lilian werd weer Braldt. Ik had niet gedacht dat het geluk er voor mij nog in zou zitten.”

Verdwaald in ‘Transgendrië’

Het blijft knagen, Braldt/Lilian voelt zich verscheurd, verdwaald in ‘Transgendrië’, zoals ze zelf een keer zegt. Na een gesprek met een politiecollega, waarin duidelijk wordt dat het vrouw-zijn toch haar ultieme wens blijft, verdiept ze zich nog een keer in de opties. En wat blijkt: een ander medicatieregime maakte het toch mogelijk om het traject opnieuw in te gaan. Dit keer met meer succes. Braldt is weer Lilian geworden, dit keer voor altijd. ,,Mijn transitie is volledig afgerond, laten we het daar maar op houden. Mijn collega’s zeiden: ,,Wat fijn dat je weer Lilian bent, die hadden we zo gemist.”

Ze straalt in alles uit dat ze lekker in haar vel zit. Het maakt dat ze zich juist nu met overtuiging kan storten op haar nieuwe neventaak bij de politie: boegbeeld voor transgenders. ,,De Ellie Lust van de transgenders? Ja, misschien wel zoiets. De politie wil graag laten zien dat ze diversiteit en inclusiviteit serieus neemt. Dat kan door mensen uit de eigen gelederen zichtbaar te maken.”

Woordvoeren

Hoe ziet dat er in de praktijk precies uit? ,,Stel, er speelt een zaak van geweld tegen transgenders waarover de politie bevraagd wordt. Dan kan het helpen om iemand uit de politieorganisatie naar voren te schuiven die kennis heeft van het vraagstuk. Dus ja, het kan zijn dat ik gevraagd word om dan het woord te voeren in plaats van een voorlichter.’’

,,We weten dat de aangiftebereidheid bij geweldszaken tegen transgenders heel gering is. Er gebeurt een heleboel, maar we zien er te weinig van terug in aangiftes. Als mensen zien dat dat er bij de politie ook gewoon transgender personen werken, wordt de drempel misschien iets lager. Het ís niet normaal dat je wordt bedreigd, vernederd of mishandeld vanwege je geaardheid of genderidentiteit. Helaas gebeurt dat nog veel te vaak, lhbt’ers zitten nog steeds in de hoek waar de klappen vallen. Ik wil uitstralen: je mag er zijn.’’

Lhbt’ers zitten nog steeds in de hoek waar de klappen vallen. Ik wil uitstralen: je mag er zijn

Het is voor Lilian Haak een logisch vervolg op haar activiteiten voor het politienetwerk Roze in Blauw. ,,Ik doe dat inmiddels een jaar of vijf. De mensen van Roze in Blauw zijn een vraagbaak voor collega’s, maar kunnen ook lhbt’ers bijstaan die in contact komen met de politie als verdachte of slachtoffer. Soms kan het voor mensen heel prettig zijn als er iemand van Roze in Blauw bij een aangifte aanwezig is. Stel, je wordt slachtoffer van een beroving op een homo-ontmoetingsplaats. Het kan dan heel moeilijk zijn om naar de politie te stappen, uit angst dat je dan moet vertellen dat je als getrouwde man ook ontmoetingen met mannen hebt. Natuurlijk vindt een collega die de aangifte opneemt daar niets van, maar toch. Alleen de angst al.”

Foto op OV-bewijs

Geregeld adviseert ze collega’s over hoe ze moeten omgaan met transgender personen die met de politie in aanraking komen. ,,Zoals bij een vrouw die in de bus eruit werd gepikt door een controleur. Die was van mening dat ze reisde op het OV-bewijs van iemand anders, want er stond een foto van een man op. Na wat duw- en trekwerk kwam de politie erbij. Het bleek dat het een jongeman was die in het begin van zijn transitie naar vrouw zat. Juridisch was hij nog een man, maar hij toonde zich als vrouw. Dan is het goed als de collega’s even ruggenspraak kunnen houden: hoe gaan we hiermee om?”

Of neem het fouilleren van transgender personen, vertelt ze. ,,Normaal wordt er gefouilleerd door iemand van hetzelfde geslacht, maar wat doe je bij iemand die juridisch man is, maar zich toont als vrouw? Nou, het antwoord is eigenlijk heel simpel. Vraag aan de persoon zelf wat die het prettigste vindt. Over dit soort dingen hebben we onlangs een voorlichtingsfilm gemaakt, die ook vertoond wordt op de politieacademie. Gelukkig is er in de opleiding steeds meer aandacht voor dit soort vraagstukken.’’

Sport eisen

Verder biedt Haak een luisterend oor voor transgender politiemensen. ,,Soms hebben ze het moeilijk binnen de eigen organisatie. Bijvoorbeeld een vrouw die tijdens de opleiding in transitie naar man ging. Toen ze begon aan de Politieacademie moest ze voldoen aan de vrouwelijke sporteisen, maar na de transitie zouden voor haar de mannelijke sporteisen gelden. Dat lukte niet.”

Haak stond een ME’er bij die van vrouw naar man ging. ,,Binnen het ME-team was ze als vrouw volledig geaccepteerd. Ze vonden haar een stoere meid. Maar na haar transitie werd ze gezien als een zwakke man. Die collega’s vroegen zich ineens af: kan ik wel van deze persoon op aan als we in linie staan tegenover een groep stenengooiers? Die ME-collega’s, dat waren echt geen vervelende mensen, maar ze wisten het gewoon even niet meer: wie heb ik nu naast me staan?’’

Ik weet ook dat in de nacht­dienst wel eens heel foute grappen worden gemaakt.

,,Weet je, we omarmen diversiteit, maar tegelijk moeten we er zelf soms zelf nog aan wennen. In elk politiebureau hangt artikel 1 uit de Grondwet: het discriminatieverbod. Ik vind dat mooi, want zo worden we er elke dag aan herinnerd dat we nooit iemand mogen uitsluiten op grond van geloof, ras of geslacht. Maar tegelijk weet ik ook dat er soms om drie uur ’s nachts in de nachtdienst wel eens heel foute grappen worden gemaakt. Of dat collega’s zeggen: ‘Ik vind het allemaal prima met die lhbt’ers, maar het hoeft toch niet zo openlijk? Waarom moet je mij daarmee lastig vallen?’”

Veel veranderd

Toch is binnen de politieorganisatie al veel veranderd, zegt Haak. ,,Zeker als je bedenkt dat het woord transgender nog niet eens zo lang bestaat. Echt, we maken grote stappen. Bedenk maar eens dat in tot 1983 nog in de Algemene Plaatselijke Verordening stond dat het verboden was om je op straat te vertonen ‘in kleding van de andere kunne’.  En het kwam in die jaren dan ook voor dat de surveillance in een rustige nachtdienst wat travestieten aanhield en die op het bureau de pruik en de gevulde BH liet afdoen; een ‘stukje vermaak’ tijdens een rustige dienst.”

Je hoeft niet van elkaar te weten wat er in je onderbroek zit

In haar functie van rolmodel en boegbeeld laat de Apeldoornse veel van zichzelf zien. Dat heeft ze ervoor over, omdat het haar vindbaar maakt. Maar ze trekt wel een duidelijke lijn. ,,Je hoeft niet alles te delen hè, en je hoeft niet alles te vragen. Soms krijg je van die vrijpostige vragen waarvan je denkt: hállo, waarom zou ik jou dit moeten vertellen? Voor 95 procent ben ik gewoon druk bezig met informatiebeveiliging. En voor dat werk is het helemaal niet nodig dat je van elkaar weet wat er in je onderbroek zit. Of niet.”

Bron: De Stentor